Eser Hakkında: 

Eser, asıl olarak üç bölüm şeklinde yazılmış bir romandır. Yazar, ikinci ve üçüncü bölümleri aşırı tepkiler sebebiyle yazmamıştır. Ölü Canlar, 19. asır Rus insanlarına bir eleştiri niteliği taşımaktadır. Eserdeki sahtekarlıklar, dönemin Rus sosyal yaşamından esinlenilerek kurgulanmıştır. Vatanını çok seven Nikolay Vasilyeviç Gogol, ülkesindeki çarpıklıkları ortaya koyarak çözüme gidilmesini istemiştir bu eseriyle. Gogol, eserde Rusya’daki günlük yaşamı en ince ayrıntısına kadar betimlemiştir. Dolayısıyla yazar, realist bir dille Rus ülkesindeki bayağılık ve ruhî boşluğu anlatmayı istemiştir.

Ölü Canlar Özeti:

Chichikov, kendini üniversite danışmanı olarak tanıtan sahtekar bir adamdır. Aslında, bir süre gümrük dairesinde görev almış, kaçakçılarla iş ortaklığı yaptığı anlaşılınca işten atılmıştır. Diğer insanları överek, kendini farklı bir şekilde tanıtarak kandırıyor, varlıklı ve soylu insanların gü­venini kazanmaktadır.

Para kazanmak için planladığı bir düzenbazlığı uygulamasında, kişiliği ve sahtekârlığı  ona yardım etmektedir. Zamanın yasalarına göre, toprak sahipleri topraklarının sınırları içinde yaşayan insanların sayısına göre vergi öde­mesi gerekmektedir. Her nüfus sayımında bu rakam tespit edil­mekte, nüfus sayımına kadar da değiştirilmemektedir.
Pavel Ivanovich Chichikov, Rusya’yı gezerek son nüfus sayımında ölen “ölü canların” ölüm belgelerini satın alır. Top­rak sahipleri, bu alışverişten memnundur. Her iki tarafın da kârlı çıktığı bir durumdur bu. Pavel Ivanovich Chichikov, bu belgeleri toplayarak mevcut olmayan mülkü rehine koyar ve karşılığında para alır.
Chichikov, bir kasabaya uğrar, oyununu burada uygulamaya karar verir. Kasabanın ekonomik duru­mu, toprak sahiplerinin kimlik bilgileri, devlet memurlarının özellikle­ri ve ölü canların sayısını öğrenir. Halk, onu önemli ve zengin bir kişi zanneder. Sevimliliği ile zenginlerin de kısa sürede güvenini kazanır. Varlıklı ailelerin evlerine davet edilir, onların yaşantısına şahit olur. Bu arada, pek çok ölü can belgesi top­lar. Herkes topladığı belgelerle onun Ukrayna’daki çifliğinde çalışacak işçi aradığını zannetmektedir.
Bir süre sonra, Pavel Ivanovich Chichikov’un çalıştığı ba­zı kişiler yüzünden her şey anlaşılır. Valinin balosunda sarhoş bir toprak sahibi -Nozdryev- her şeyi anlatır. Bazıları, Pavel I-vanovich Chichikov’un valinin kızı ile evlenmek istediği dedi­kodusunu ortaya atarlar. Bazıları ise Chichikov’un casus, hat­ta Napolyon Bonapart’ın ta kendisi olduğunu söyler.

Bütün dolandırıcılığı ortaya çıkan Chichikov kasa­badan kaçar ve başka bir macera için yola koyulur.

Ölü Canlar Kahramanları (Kişileri)

Pavel İvanovich Chichikov: Romanın ana kahramanıdır. Dolandırıcılığı, maceraperestliği ile dikkati çekmektedir. İnsanların inandığı, sevdiği, sevimli bir kişidir.
Korobochka Anne: Başka bir toprak sahibidir. İhtiyar, saf bir kadındır. Fakat malikâneyi bütün ustalığıyla yönet­mektedir.
Manilov: Chichikov’un çalıştığı toprak sahiplerinden bi­ridir. Silik şahsiyetli, etkisiz, kendi hâlinde biridir.
Nozdryev: Toprak sahiplerinden diğeridir. Kumarbaz, sarhoş, yalancı ve kaba bir insandır.
Sobakevich: Toprak sahibidir. Kaba, iri yapılı bir tiptir. Plevshkin: Aşın derecede cimri diğer bir toprak sahibidir. Selifah, Petrushka: Chichikov’un hizmetçileridir.