BETİMLEME

Varlıkların duyu organlarıyla algılanabilecek şekilde tanıtılması için başvurulan anlatım yoludur. Genellikle olay yazılarında varlıklar, nitelikleriyle tanıtılırken kullanılır.

Betimlemede kişilerin duygu ve düşüncelerinin irdelenmesi, davranışlarının neden ve sonuçlarının incelenmesi de yer alabilir; buna çözümleme (tahlil) denir. Kısaca betimleme; kelimelerle resim yapmaktır.

UYARI: Betimleme paragraflarında genelde verilmek istenen mesaj bulunmaz; ancak mesaj taşıyan paragrafta ana düşünce sonuç bölümündedir.

Örnek:

Yeşil dağlar arasında Manisa, akşamları morararak susar; İnce rüzgârla dağılan ezan seslerinden sonra belde, derin bir sessizliğe dalar, karanlık basınca yamaçtaki evlerde cılız gaz lambalarının titrek ışıkları görülür.

Bu parçada, aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisi kullanılmıştır? (1998 LGS)

A) Öyküleyici
B) Açıklamalı
C) Betimsel
D) Karşılaştırmalı

Paragrafta, görme ve işitme duyularıyla Manisa akşamları anlatılmış, betimleme yapılmıştır. Doğru yanıt “C” seçeneğidir.

Başka Bir Kaynaktan:

BETİMLEME (TASVİR)

     Varlıkların belirgin özelliklerini anlatma, onları göz önünde canlandırma işidir; yaygın tanımıyla ‘’sözcüklerden resim yapma’’ işidir. Betimlemede yazar, gördüklerini anlatır. Bu nedenle betimleme, görsel öğelerin ağır bastığı anlatım biçimidir. İki tür betimleme vardır;

  1)   İzlenimsel Betimleme : Bilgilendirme amacı taşımayan, yalnızca varlıkların niteliklerine yönelik izlenim yaratmak amacıyla başvurulan betimlemedir.

   ‘’Bahçeye girince, insan , bir renk cennetine girmiş gibi olur. Giriş yolu boyunca yediveren gülleri; ortancalar,gecesafaları, sağlı sollu, sanki insana gülümser. Mavi, kırmızı, beyaz iç içe girmiştir. Kapının rengi de çok güzel. Güvercin mavisi. Bir de güzel koymuşlar: Huzur.’’

   2)   Açıklayıcı betimleme: Varlıkların niteliklerine ilişkin bilgi sunmak amacıyla başvurulan betimlemedir. Açıklayıcı betimlemede kesinleşmiş ayırt edici nitelikler verilir. Bu nedenle anlatıcı nesneldir; anlatıma duygularını, yorumlarını katmaz.

    ‘’Akdeniz Bölgesinin çatısı Toros Dağları tarafından meydana gelmiştir. Dağlar bazı yerlerde denize çok sokulur, kayalık ve az girintili çıkıntılı bir kıyı üzerine inerler. Bazı yerlerde ise kıyı çizgisi ile dağ sınırları arasında Adana Ovası gibi geniş düzlükler girer’’

     Bu parçada izlenim kazandırma ya da görüntü çizme amacı yoktur. Toros Dağları ile ilgili açıklayıcı  (öğretici) betimlemeye başvurulmuştur.

Mehmet Salih EGE