Birleşik Sözcüklerin Yazımı
Öncelikli olarak Birleşik Sözcük nedir bunun üzerinde durmamız gerekmektedir. Zira bu sözcüklerin kuruluş mantığını anlamadan nasıl yazıldığını bilmemiz çok zor olacaktır.
İki ya da daha fazla sözcüğün, yeni anlamda bir sözcük oluşturması için birlikte kullanılmasına “birleşme” denir. Birleşme sırasında sözcüklerde anlam, tür ve ses değişiklikleri olabilir:
* Birleşme sırasında sözcüklerde ses aşınması ya da ses türemesi olabilir.
Pazar – ertesi -> Pazartesi
Sütlü- aş -> sütlaç
His etmek -> hissetmek
Af olmak -> affolmak
* Birleşme, farklı türdeki sözcüklerin farklı biçimlerde kullanılmasıyla oluşabilir:
Hanımeli (belirtisiz ad tamlaması biçiminde)
Atatürk (eksiz iki ad)
Akciğer (sıfat tamlaması biçiminde)
Mirasyedi (bir isim, bir çekimli fiil)
Gökdelen (bir isim, bir fiilimsi)
Birkaç (iki sıfat)
Biçerdöver (iki çekimli fiil)
Çıtçıt (ikileme)
Bakakalmak (iki fiil)
* Birleşme sırasında sözcükler anlamlarını yitirebilir:
bal arısı (iki sözcük de anlamını taşıyor)
suböreği (birinci sözcük anlamını yitirmiş)
rüzgârgülü (ikinci sözcük anlamını yitirmiş)
aslanağzı (iki sözcük de anlamını yitirmiş)
a. Anlam kayması yoluyla kurulan bileşik sözcükler bitişik yazılır:
♦ Akbaba, suçiçeği, devetabanı
b. Ses değişimi yoluyla oluşmuş bileşik sözcükler bitişik yazılır:
♦ Güllaç (güllü aş)
♦ Kahvaltı (kahve altı)
♦ Niçin (ne için)
c. Tür değişmesi yoluyla oluşmuş bileşik sözcükler bitişik yazılır:
♦ mirasyedi, uyurgezer, sıkboğaz
d. Yardımcı birleşik eylemler, bileşme sırasında ses değişikliği olmuşsa bitişik; ses değişikliği olmamışsa ayrı yazılır:
hal-olmak
zan-etmek
seyir-etmek
kayıp-olmak
fark-etmek
muhtaç-olmak
-> hallolmak -> zannetmek -» seyretmek
-»kaybolmak -» fark etmek -»muhtaç olmak
e. Kurallı birleşik eylemler her zaman bitişik yazılın
anlayıvermek
görebilmek
uyuyakalmak
düşeyazmak
Anlamca kaynaşmış bileşik fiiler bitişik yazılır:
♦ vazgeçmek
♦ başvurmak
♦ hoşgörmek
Yorumlar
Henüz yorum yapılmamış.