Düşünceyi geliştirme yolları diye adlandırılan bu yöntemler daha çok açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimlerinde kullanılır.
Tanımlama: Bir kavramın ne olduğunu belirler. Tanımlar hem nesnel hem öznel bir yaklaşımla yapılabilir. Nesnel tanımlamalarda kavramların sözlük anlamlarından yararlanılabilir. Öznel tanımlarda ise anlatıcının yorumu bulunur. Tanımlar ……. Nedir? Sorusuna yanıt verir.
‘’İçtenlik, bir kimsenin kendi benliğini, gerçek düşüncelerini, gerçek duygularını anlaması demektir.’’
Örnekleme: Paragrafta ele alınan düşünceyi açıklamak, kanıtlamak,düşünceye inandırıcılık kazandırmak için bir şeyi başka bir şeyle temsil etme yoludur. Somutlama yapılır. Örnekleme paragrafı. Genellikle verilen örnekten sonra biter. Bu durum örnekten önceki cümle, paragrafın ana düşünce cümlesidir. Örnekten sonra paragraf devam ediyorsa, örnekten sonraki cümle ana düşünce cümlesidir.
‘’Arınmanın en az güçlük gösteren yanı, Türkçe karşılığı olan yabancı sözcüklerin atılması, kullanılmamasıdır. Kendimizi biraz sıktık mı kolayca başarabiliriz bunu. Anlamdaş sözcüklerin dilimizi zenginleştireceğine inanmıyorum. Kimi yerde gerçek, kimi yerde hakikat, kimi yerde realite demenin dilimize olsun, diyeceklerimize olsun bir yararı dokunurmu?’’
• Altı çizili cümle paragrafın ana cümlesidir; soyuttur
• Gerçek-hakikat-realite örneklemedir; somutlama yapılmıştır.
Tanık Gösterme: İleri sürülen düşünceyi inandırıcı kılmak için,o konuyla ilgili olarak, görüşlerine güven duyulan, tanınmış kişilerin tanıklığına başvurulur. Tanık gösterilen kişinin yapıtlarından, yazılarından ‘’alıntı’’ yapılır. Böyle bir paragrafın ana düşüncesi, tanığın sözleridir. Atasözleri de tanık gösterilebilir.
‘’Bilgelik, bir anlamda, bir insanın kendi düşüncesine bütün öbür düşünceleri hiçe sayarcasına önem vermesini hor gören bir tutumdur. Bilge insan, kendi düşüncesinin doğruluğuna kuşkuyla bakmasını bilen insandır. Ne diyor Valery : ‘’Bizim düşüncemize kendi düşüncemiz olduğu için inanmayı öğrenmeliyiz. Tersine onu kuşkuyla karşılamamız gerekir.’’
• valery tanık gösterilmiş, onun bu konudaki sözlerine başvurmuştur.
UYARI: Örnekleme ile tanık gösterme karıştırılmalıdır. Yazıda bir kimsenin adı geçiyorsa o , belirtilmek istense örnektir. Eğer adı geçen kimsenin yer veriyorsa bu tanık göstermedir.

KARŞILAŞTIRMA:birden çok kavramın ya da ayrılan özelliklerini ortaya çıkaran kaymaya karşılaştırma denir.Yazar karşılaştırmada bir sonuca varır ve vardığı bu sonuç paragrafın ana düşüncesi olur.karşılaştırmada paragraflarında “oysa”,”ise”gibi karşılaştırma bağlaçlarından yararlanılabilir. “Tiyatro eserinin ruhunu aydınlatacak olan maddi vasıtaların başında dekor gelin romanda çevre tasvirine ise, sahne esrinde de dekor olur tasvir,süs olsun diye,nasıl romana konulmazsa,dekor da sadece süs olsun diye sahneye konulmaz” *yazar tiyatrodaki “dekor” ile romandaki “tasvir”i karşılaştırıyor
Karşılaştırma üç biçimde yapılır:
*BENZERLİKLERDEN YARARLANMA:Birden çok kavramın ortak özelliklerini belirten karşılaştırmadır.
*KARŞITLIKLARA BAŞVURMA:Birden çok kavramın ya da aynı varlığın karşıt özelliklerini belirtmedir.
*İLİŞKİ KURMA:Bir olay ya da olgu ile ilgili görüşler belirtilirken daha önce gerçekleşmiş benzer bir olayı da anmadır.
SAYISAL VERİLERDEN YARARLANMA:Nesnelerin,olayların niceliği ile ilgili bilgiler vererek düşünce inandırıcı kılınır.Bu yöntemde sayısal verilerden yararlanır.
“Türkiye de gazete okuyucusu çok azdır.Okuryazarlık oranı ile hareket ederse günde 800 bin satan gazete,tabak çanak promosyonu ile gerçekleştiriyor bu sayıyı.Kitap veren gazete ise günde otuz bin civarında satıyor.Okuryazar nüfusu %3-5 gibi küçük bir kesimi “gazete gibi gazete”okuyor.
Somutlama:soyut kavramları zihinde görünüşleştirmeye somutlama denir.Somutlama,benzerliklerden yararlanma,örnekleme ve somut kavramları soyut kavramların yerine kullanma yoluyla gerçekleşebilir.
“Aşırı ölçüde yaşanan kuşkular ,insanı içten içe kemiren bir kurt gibidir;sürek rahatsız eder ve insana acı verir.

Mehmet Salih EGE