ÖZNE-YÜKLEM UYUMU:

Bir cümlede özne ve yüklem arasında iki yönden uygunluk aranır.

1. Tekillik-Çoğulluk Yönünden Uygunluk:

Tekil öznelerin yüklemleri tekil, çoğul özneierin yüklemleri de çoğul olur.

♦ Çocuk, odasında ders çalışıyor.

♦ Öğrenciler, öğretmenlerini dikkatle dinlediler.

♦ İnsanlar, bugünlerde okula gelmiyorlar.

Öznesi insan olan cümlelerde özne bir topluluğu ifade ediyorsa yüklem tekil de olabilir.

■ Belediye zabıtaları pazarcılara ceza yazdı.

♦ Meclis bu arafar toplanacak

Aşağıdaki durumlarda özne çoğul da olsa, yüklem tekil ojur;

Bitki ve hayvan adlan

♦ Ağaçlar yapraklarını döküyor.

♦ Kelebekler çiçekten çiçeğe konuyor.

Zaman adlan

♦ Yıllar su gibi akıp geçti.

♦ Günler geçmiyor.

Sovut kavramlar

♦ Duygular zamanla değişir.

♦ Gözlerim görmez oldu.

Evlem adları

♦ Yangın yerinde bağrışmalar, koşuşmalar saatlerce sürdü.

♦ Ölü ardından ağlayışlar ne kötü!

Organ adlan

♦ Kulaklarım basınçtan tıkandı.

♦ Gözlerim görmez oldu.

Cansız varlıktar

♦ Gözümün önünde yıldızlar uçuşuyor.

♦ Buradan ne ışıklar geçti.

Belgisizlik veya sayı anlamı taşıyan özneler

♦ Birkaçı dışarıda bekliyor.

♦ Üç kişi sınıfa girdi.

NOT: Kişileştirme yapılan insan dışı varlıklarda Özne çoğul ise yüklem de çoğul olabilir.

Çiçekler sevinç içinde, birbirlerine “günaydın” dediler.

Kurbağalar ölü ardından bağlıyorlardı.

3. tekil kişilerde anlatıma saygı değeri kazandırmak için yüklem çoğul kullanılır.

Valimiz, okulumuzu şereflendirdiler. Müdür Bey geldiler mi?

2. Kişi Yönünden Uygunluk:

Özne kaçıncı kişiyse yüklem de aynı kişinin ekini alır.

♦ Sen yarın bize gelmelisin.

♦ Biz bu konuları öğrenmedik.

♦ Işıl’la sen bugün sokağa çıkmayın.

♦ Onur’la ben maça gidiyoruz.

♦ Ebru ve kardeşi sinemaya gitmişler.

2. tekil kişiler, saygı anlamında 2. çoğul kişi olarak kullanılır.

♦ Siz, şu koltuğa geçiniz.